Aziatische Hornaar

Hier is een uitgebreid overzicht  van alle online beschikbare informatie over de Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithorax) in Nederland en Europa, verdeeld in herkenning, biologie, verspreiding, ecologische impact, gezondheidsrisico’s, monitoring en bestrijding.

1. Herkenning & uiterlijk

De Aziatische hoornaar is ongeveer 2–3 cm lang en kleiner dan de inheemse Europese hoornaar (Vespa crabro) Robor Nature
Belangrijke kenmerken:

• Zwart borststuk en kop met fel geel-oranje kopschild

• Achterlijf overwegend zwart met twee smalle geel-oranje banden en een brede oranje band op het vierde segment

• Poten zijn aan de basis zwart en ongeveer ⅓ geel aan de uiteinden (vandaar “geelpoothoornaar”) Wespenstichting

• Korte antennes, grote zwarte ogen met bruine glans Wespenstichting

• Bijen en werksters zijn vrijwel even groot NVWA

2. Biologie en leefwijze

Vespa velutina bouwt twee nesten per jaar: een klein voorjaarsnest in spouwmuren, schuurtjes of kastjes, gevolgd door een groot zomernest hoog in bomen, soms zo groot als een skippybal (ongeveer 30–50 cm) The official ESSET blog
Kolonies kunnen enkele duizenden tot ~13.000 individuen bevatten en consumeren jaarlijks tot ±11 kg insecten, waaronder honingbijen, hommels en zweefvliegen
Typisch gedrag is jagen rond bijenkasten (“bee-hawking”): een individu bewaakt ~0,5 m² bij de kast, vangt werkbijen en wordt snel vervangen na vangst door een andere jager Wikipedia.

3. Verspreiding en geschiedenis in Nederland

• 2004: eerste introductie via aardewerk geïmporteerd in Frankrijk The Guardian

• 2011–2016: verspreiding door Europa inclusief België (~40 km van NL grens) landschapsbeheerzeeland.nl+9WUR+9Wespenstichting+9

• 2017: eerste bevestigde vondst in Nederland (Schouwen-Duiveland, Zeeland) Wikipedia

• 2021: invasieve status officieel volgens EU-lijst en bestrijding verplicht; meldpunt via waarneming.nl actief vanaf dan Wespenstichting

• 2023: soort waargenomen in alle provincies WUR

Dankzij intensief monitoren door vrijwilligers en samenwerkingen met natuurinstanties is er in Nederland een kennisnetwerk opgebouwd (zoals EIS, WUR) NVWA

4. Ecologische impact

De Aziatische hoornaar jaagt effectief op bestuivende insecten zoals honingbijen, hommels en zweefvliegen, wat kan leiden tot verstoring van bestuiving en verlies aan biodiversiteit Waarneming
Studies tonen dat een nest in Frankrijk jaarlijks ruim 11 kg insecten eet, wat neerkomt op tienduizenden insecten per nest The Guardian
Bijenkolonies kunnen door intensieve jacht leiden tot “forageerstilstand”: bijen durven de kast niet te verlaten en halen onvoldoende voedsel door die stress, wat bijdraagt aan overwintersterfte The GuardianWikipedia.

5. Gezondheidsrisico’s voor mensen

Hoewel gedrag doorgaans niet agressief is, zijn er risico’s:

• Bij nestverstoring kunnen meerdere stings optreden, met risico op anafylaxie bij allergische personen. Sommige Europese gevallen van ziekenhuisopnames en dodelijke gevallen zijn bekend (Frankrijk: enkele doden na tientallen steken) Medisch Contact

• Artsen in Nederland zijn gewaarschuwd alert te zijn op hoornaarsteken vanwege het gif en reacties bij kwetsbare personen landschapsbeheerzeeland

6. Monitoring & melden

Meldingen kunnen via waarneming.nl, bij voorkeur met scherpe foto’s. Experts beoordelen de waarneming en geven door aan NVWA of provincies voor actie WUR
Herkenningsbladen en instructies helpen bij twijfelgevallen om te voorkomen dat andere soorten per ongeluk gemeld worden WURNVWA.

7. Bestrijdingsstrategieën

• De Aziatische hoornaar staat op de Europese Unielijst van invasieve soorten, wat bestrijding en meldplicht juridisch afdwingt Wikipedia

• Bestrijding gebeurt vaak via samenwerkingsprogramma’s tussen provincies, NVWA, imkers en vrijwilligers SchiedamWaarneming

• Nestverwijdering mag alleen door deskundigen worden uitgevoerd. Mensen wordt sterk afgeraden zelf te handelen vanwege stekende risico’s NVWA.

Innovatieve technieken zijn in ontwikkeling:

• Zendermethode: kleine zenders bevestigd aan geoormerkte hoornaars om zomernesten op te sporen voor beheer of vernietiging NVWA.

• In Frankrijk en België wordt gebruikgemaakt van kieselguur (diatomeeënaarde) in lanzen om nesten te behandelen; deze methode is in Duitsland beperkt toegestaan wegens milieukwesties de.wikipedia.org.

• In Duitsland: toepassing van elektrische harpen en beschermscreens bij bijenkasten als mechanische verdediging tegen aanvallen de.wikipedia.org.

• Onderzoek naar natuurlijke vijanden, zoals parasitoïde vliegen (Conops spp.) of zangvogels zoals de Europese honingvalk, wordt door Europese onderzoekers uitgevoerd maar is nog niet ingezet in NL WikipediaInvasive Species Blog.

8. Beleidskader & toekomst

In Nederland geldt een verschuiving van uitroeiing naar beheer: zodra spreiding landelijk is, verschuift de focus naar beheersing (herkenning, rapportage, nestverwijdering) de.wikipedia.org.
Vergelijking met Frankrijk toont dat daar jaarlijks duizenden nesten verwijderd worden en een nationaal compensatieprogramma (~€12 miljoen) is opgezet voor imkers vanwege schade door honingbijdiefstal The Times.

Samenvattende kernpunten

Conclusie

De Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithorax) is een invasieve exoot die zich sinds 2017 in Nederland heeft gevestigd en zich rap over alle provincies heeft verspreid. De soort vormt een aanzienlijke bedreiging voor bestuivende insecten en bijenvolken, wat ecologische en economische gevolgen kan hebben. Tegelijkertijd brengt het risico’s met zich mee voor de volksgezondheid. Dankzij een netwerk van meldingen, wetenschappelijke monitoring en samenwerking tussen overheden, imkers en vrijwilligers, wordt actief gewerkt aan beheersing. Herkenning, tijdige melding en professionele bestrijding zijn de kern van deze aanpak, terwijl innovaties zoals zendermethoden en mechanische bescherming steeds relevanter worden voor toekomstige strategieën.